نمائنده شاعر آڪاش انصاري - ڊاڪٽر رياضت ٻرڙو (Dr Riazat Buriro)

ڊاڪٽر رياضت ٻرڙو

وِيھين ۽ ايڪوِيھين صديءَ جي سنگم جو

نمائنده شاعر آڪاش انصاري

جنوري 1990ع ۾ سنڌي شاعريءَ جو هڪ ڪتاب ڏاڍي خوبصورتيءَ سان ۽ ڪمپيوٽر ڪمپوزنگ تي پھريون ڀيرو ڇپجي پڌرو ٿيو هو، ته سنڌي ادبي دنيا ۾ بيحد سھڻو ڪتاب ڇپجڻ تي وهه واهه ٿي وئي هئي. حقيقت ۾ اهو ڪتاب صرف پنھنجي ظاهري سونھن سبب ئي پسند نه پئي ڪيو ويو، پر ان جي سچي سونھن ۽ حقيقي حسناڪي، ان جي نظمن ۽ غزلن ۾ ئي سمايل، سموهيل ۽ سينگاريل جذبن، احساسن، اُڌمن ۽ اُمنگن ڪارڻ هئي، جيڪي جيءَ اندر ٿانيڪين لھرن کي اوچا اُڀار ڏئي رھيا ھئا. اهو ڪتابُ ڪو ٻيو نه، پر ”ڪيئن رهان جلاوطن“ هو، جنھن جو شاعر آڪاش انصاري هو.

ڀٽڪي پنھنجو دڳ وڃي، جيئن ڪو پکيئڙو منجهه گگن،

نه جنھن جو ڪوئي آهيرو، نه آشيانو ۽ چمن،

مان به پنھنجي ديس ۾، آهيان اڪيلو اوپرو،

جلاوطن، جلاوطن، جلاوطن، جلاوطن. (نظم ”جلاوطن“/ڪيئن رهان جلاوطن، 2008/39)

رشيد ڀٽيءَ جي ناول ”ناٿ ڏٺائون نانهه ۾“ تي هڪ نظر - گل ڪٽوهر (Gul Katohar)

 گل ڪٽوهر

رشيد ڀٽيءَ جي ناول ”ناٿ ڏٺائون نانهه ۾“ تي هڪ نظر

رشيد ڀٽيءَ جو ناوليٽ ”ناٿ ڏٺائون نانهه ۾“ مارڪيٽ ۾ پهتو آهي. ان کي پڙهي بهتر سمجھيم ته ان تي پنهنجي راءِ جو اظهار ڪيان. اهو ان ڪري به مناسب سمجھيم ڇوته جنهن قسم جي ماحول جي عڪاسي ڀَٽِي صاحب پنهنجي ناول ۾ ڪئي آهي بلڪل ان قسم جي زندگي مان به گذاري چڪو آهيان. ها فرق صرف ڪجھ سالن جو آهي. رشيد ڀٽيءَ جي ناول جا ڪردار اوڻيهه سؤ سٺ جا ٿا لڳن جڏهن ته اوڻيهه سؤ ستر جي آخري سالن کان مان پاڻ پڻ اهڙي ئي ماحول جو حصو رهيو آهيان.

دادن ”ثقلين“ لاشاريءَ جي ڪتاب ”مٽيءَ جو مڪتب“ جو مھاڳ - ڊاڪٽر رياضت ٻرڙو (Dr Riazat Buriro)

ڊاڪٽر رياضت ٻرڙو

شاعراڻي ڏندڪٿا

[دادن ”ثقلين“ لاشاريءَ جي ڪتاب ”مٽيءَ جو مڪتب“ جو مھاڳ]

سنڌي ٻوليءَ جي سرموڙ شاعر شيخ اياز ڪيڏو نه خوب چيو آهي ته

شاعري جي روح گرمائي نه ٿي،

منزلِ مقصود کي پائي نه ٿي.

”ڪِي جو ٻيجل ٻوليو“ (ڇاپو 3: 1995، ص 83) ۾ شامل غزل جي ان مطلع ۾، شاعريءَ جي ڪارج، فڪر ۽ فن جو طلوع جنھن طرح سمايل آهي، اهو شيخ اياز جو ئي ڪمال آهي! اهو شعر شاعريءَ جي معيار بابت به چٽيءَ طرح آگاهي ڏي ٿو. ’روح گرمائڻ‘ لاءِ جيڪي جذبا، اڌما، احساس، ارمان، اُمنگون ۽ ڪيفيتون گهرجن، اُهي موجود ته انيڪ ماڻهن ۾ ٿي سگهن ٿيون، پر انهن جو اظھار شاعريءَ ۾ ان ريت ڪري سگهڻ، جو اها ’روح گرمائي‘ ۽ ’منزلِ مقصود‘ کي ماڻي، سا هر ڪنھن جي وس جي ڳالهه نه آهي، ڇاڪاڻ ته جذبن، اُڌمن ۽ احساسن، ارمانن، اُمنگن ۽ ڪيفيتن جي پس منظر ۾ محبتن جي مھڪ به هوندي آهن ته نفرتن جا ڏنگَ به، پيار جي پڪارَ به هوندي آهي ته دُوريءَ جي ڌڪارَ به، من جي خوشي به هوندي آهي ته دلڙيءَ جو درد به، امن جي اڏار به هوندي آهي ته ويڙهه جي والار به، داخليت جي گھرائيءَ به هوندي آهي ته خارجيت جي وسعت به، خواب جي ساڀيان به هوندي آهي ته جاڳ جا ڀاڳ به، اکڙين جي اميد به هوندي آهي ته هينئين جا کُٽڪا به، اڪيلائيءَ جا وَڍ به هوندا آهن ته ساٿ جا مرهم به... سڀ ڪجهه ته هوندو آهي انهن جذبن، اڌمن، احساسن، ارمانن، امنگن ۽ ڪيفيتن ۾! شاعريءَ ۾ اهڙو ئي ته ڪو نه ڪو عڪس، تصور ۽ خيال هوندو آهي. هاڻ اهو شاعر جي سوچ، سمجهه ۽ سگهه تي مدار رکي ٿو ته اهو ڪيتري قدر پنھنجن عڪسن، تصورن ۽ خيالن ذريعي ’روح گرمائي‘ ۽ ’منزلِ مقصود کي پائي‘ سگهي ٿو يا ان اتم معيار جي ويجهو وڃي سگهي ٿو.

ناول ”ڊيناڪ 109“ جو تجزيو - دادن ’ثقلين‘ لاشاري (Dadan Saqlain Lashari)

 دادن ’ثقلين‘ لاشاري

منظور ڪوهيار جي ناول ”ڊيناڪ 109“ جو تجزيو

 

سڄيءَ دنيا ۾ جيڪي ڪتاب وڌ کان وڌ پڙھيا ويندا آھن انھن ۾ سوانح عمريون ۽ آتم ڪٿائون سڀ کان مٿي آھن. انھن ٻنھي صنفن کان پوءِ جيڪي ڪتاب وڌيڪ پڙھيا ويندا آھن انھن ۾ ناول سڀني کان مٿانھون بيٺوآھي. سنڌي نثري تخليقي ادب ۾ جيڪا صنف ڪافي پٺتي پيل  ھئي انھي ۾ ناول ڪافي عرصي تائين مٿي رھيو آھي. تمام گهٽ معياري ناول پئي لکيا ويا. پر پوئين ڏھاڪي کان وٺي  سنڌي ادب ۾ ناول ڪافي لکجي رھيا آھن. ان جو ھڪ سبب انٽرنيٽ جي ذريعي ملندڙ پذيرائي ۽ موٽ  بہ آھي تہ ساڳيي وقت انھن ۾ ٻہ مکيہ سبب ھي بہ آھن تہ ھڪ: شرح خواندگي پوين ويھن سالن جي ڀيٽ ۾ ھن وقت وڌيڪ آھي ۽ ٻيو: سنڌ جي لڳ ڀڳ پنجن ڪروڙن جي آبادي مان تقريبن  33سيڪڙو آباديءَ جوحصو نوجوان آبادي تي مشتمل آھي جيڪي عمومي طور ڪتابن طرف مائل ٿين ٿا. سنڌي ادب ۾ ناول جو جهجي تعداد ۾ لکجڻ ھڪ خوش آئندہ ڳالهه آھي پر اڪثر ڪري ناولن جا موضوع گهڻي ڀاڱي روايتي ڏٺا ويا آھن. اسان وٽ ناول جي صنف ۾ تجربا ڪافي حد تائين گهٽ ڪيا ويا آھن. ڪنھن بہ صنف، خاص ڪري نثري صنف، جي جيئندان ۽ ترقيءَ لاءِ اھو انتھائي ضروري  آھي تہ ان ۾ مختلف تجربا ٿيندا رھن ۽ جديد دور جي گهرجن موجب ان ۾ نہ رڳو نواڻ آندي وڃي پر نيون تبديليون، نوان گهاڙيٽا، نوان  اسٽائل پنھنجايا وڃن. انگريزي زبان ۾  ناول لکڻ جا ڪي ويھہ کان مٿي قسم ٻڌايا ويا آھن جن ۾ ھيٺيان ڏنل قسم ڪجهه وڌيڪ مشھور آھن: