30/11/2014

چچ نامو - مختيار احمد ملاح (Mukhtiar Ahmed Malah)



علي ڪوفي ۽ سندس ترجمو چچ نامو
 (1160ع – 1228ع)
مختيار احمد ملاح
عربن جي دور ۾ سنڌي سرڪار جي زبان عربي هئي، سنڌ ۾ خلافت عباسيه جي ڪمزوريءَ سبب صوبائي گورنرن خودمختياري اختيار ڪري ڏني، بعد ۾هنباري خاندان جي دور حڪومت ۾  سنڌ بدامني جو شڪار رهڻ لڳي 1026ع ۾ محمود غزنوي هن گهراڻي جي آخري حاڪم خفيف کي شڪست ڏيئي منصوره تي قبضو ڪري ورتو. 1030ع ۾ شهاب الدين غوري به سنڌ تي ڪاهي آيو پر ڪامياب نه ٿيو. جنهنڪري 1042ع ۾ وري سنڌ تي چڙهائي ڪيائين. ان ريت سنڌ تي غور، غزنوي ۽ غلام گهرائڻ جي حڪومت سڌي يا اڻ سنڌي ريت رهي. ناصر الدين قباچه 1206 کان 1228 تائين سنڌ تي حڪومت ڪئي. سندس گاديءَ جو هند ملتان هو. ناميارو تاريخدان ڊاڪٽر مبارڪ علي لکي ٿو ته جيتوڻيڪ، ناصر الدين قباچه جو دور حڪومت ٿورو رهيو، ليڪن ان ٿوري عرصي ۾ هن ثقافتي لحاظ کان اهم ڪم سرانجام ڏنا. عالم،  شاعر ۽ ادب جيڪي منگولن جي حملن کان پوءِ وچ ايشيا مان ڏي سنڌ آيا، انهن جي سرپرستي ڪيائين(حامد علي ڪوفي، ناصر الدين قباچه جي دور ۾ سنڌ  آيو.

انسانذات جي ڪهاڻي - رکيل مورائي (Rakhyal Morai)



انسانذات جي ڪهاڻي
رکيل مورائي
انسانذات جي ڪهاڻي ڪيتري پراڻي آهي. انسان ڪيترو وقت ارتقا جا مرحلا طئي ڪيا آهن، ڪهڙين تڪليفن ۽ عذابن مان گذري اڄ جي منزل تي پهتو آهي ۽ اڳتي هو ڪيڏانهن وڃڻو آهي. جيتوڻيڪ اهي سڀ موضوع الڳ الڳ به آهن، ته ساڳئي وقت گڏيل به آهن.
انسان جي ارتقا بابت ڪيترن ئي عالمن، اڪابرن، سائنسدانن ۽ تاريخدانن گهڻو لکيو آهي ۽ سچ اهو به آهي ته جيترو گهڻو لکيو ويو آهي، اوترو ئي ٿورو سمجهڻ گهرجي. انسان جي ارتقا هڪ اهڙو موضوع آهي، جنهن تي جيترو لکيو ويندو اوترو وڌيڪ لکڻ لاءِ رستا کٽندا ويندا ۽ انسان پنهنجي سفر کي ٿورو يا گهڻو سمجهندو ويندو.

تخليق خالق کان سواءِ - رکيل مورائي (Rakhyal Morai)



تخليق خالق کان سواءِ
رکيل مورائي
جڳ مشهور ليکڪ عمر عطيلا ايرگيءَ جو ڪتاب ”تخليق خالق کان سواءِ؟“ گهڻين ٻولين ۾ ترجمو ٿيو آهي، ڇاڪاڻ ته ڪتاب جو موضوع ئي اهڙو آهي. تخليق خالق، مادو، روح، ارتقا ۽ ٻين اهڙن خاص موضوعن تي اڻ ڳڻيا ڪتاب لکيا ويا آهن، جيڪي پڙهيا پڻ ويا آهن. هيءُ ڪتاب به تخليق، ڪائنات ۽ ان جي جوڙجڪ بابت آهي، سالن کان هلندڙ هن بحث کي اڃا ڪيترا ئي سال هلڻو آهي، جيستائين هيءَ ڪائنات هلڻي آهي، ۽ سائنس جون نيون درافتون رڪڻيون ناهن. ائين ماڻهوءَ جا شخصي عقيدا پڻ هن ڪائنات، ان جي خالق ۽ ان کي هڪ حسين ترتيب سان هلائڻ بابت اهم حيثيت رکن ٿا.

سجاد مهر جي شاعري - مٺل جسڪاڻي (Mithal Jiskani)


سجاد مهر جي شاعريءَ جو ڪتاب
”رقص منهنجي روح جو“

مٺل جسڪاڻي
سياڻا چوندا آهن موسيقي روح جي غذا آهي، ته پوءِ ڇو نه چئجي ته ساز موسيقي جي، آواز ساز جي ۽ شاعري آواز جي روح جي غذا آهي. جڏهن شاعري شان واري هوندي، آواز وڻندڙ هوندو، ساز سُر سان وڄندو، ته موسيقي روح کي راحت ئي بخشيندي.
جيتوڻيڪ اڄڪلهه آزاد شاعري تمام گهڻي ٿي رهي آهي، جنهن ۾ به رڌم ممڪن آهي، پر گائڪيءَ ۾ اوليت پابند شاعري کي ملندي رهي آهي. پابند شاعري جون انيڪ صنفون آهن. سجاد مهر موجوده دور جو نوجوان شاعر آهي. پاڻ مختلف صنفن ۾ طبع آزمائي ڪندي، داد حاصل ڪندو رهيو آهي، پر سندس شاعري جو پهريون مجموعو ”رقص منهنجي روح جو“ صرف غزلن تي مشتمل آهي.

حسن درس جي شاعري - دولت رام کتري (Dolat Ram Khatri)



ڪارونجهر جا ڪولهي، راسوڙا ۽ حسن درس جي شاعري
دولت رام کتري/مٺي
ادب جي دنيا ۾ شاعري هڪ اهڙو فن آهي، جيڪو انسان جي سڀ کان عظيم تخليق تصور ڪيو وڃي ٿو. شاعري رڳو لفظن جي سٽاءُ جو نالو ناهي، پر شاعري دل جو آواز آهي، سجاڳيءَ جو پيغام آهي، پنهنجي  دل جي آواز کي، سماجي حالتن کي اظهارڻ ۽ انهن کي لفظن جي مالا ۾ پروئڻ جو ٻيو نالو شاعري آهي. شاعر معاشري جو حساس ذهن رکندڙ ڪردار هجي ٿو، تنهنڪري فطري طور هُو سماج ۾ ٿيندڙ ڀڃ ڊاهه ۽ تضادن تي گهرائيءَ سان سوچي ٿو ۽ سماج ۾ ٿيندڙ تبديلين کي پنهنجي شاعريءَ جو موضوع بڻائي ٿو.

04/11/2014

ملهار چانڊئي جي شاعري - علي زاهد (Ali Zahid)

ننڍڙا تارا سپنا منهنجا
خوبصورت شاعر ملهار چانڊئي جي شاعريءَ تي لکيل تاثر
علي زاهد
هر شاعر اندر نُون. مِيم راشد جو “حَسن ڪوزاگر” ويٺل آهي جيڪو لفظن جا ٿانوَ لسائي خيال جي آويءَ ۾ پچائي ٿو ۽ سندس اهو عمل کيس به ان خيال سان گڏ آويءَ ۾ پچائي ٿو. تخليق اهو کورو آهي جنهن ۾ کامڻ اوس آهي، پر تنقيد هٿ آڱر جي اها ٺڪ ٺوڪ آهي جيڪا جاچيندي آهي ته ان ٿانوَ ۾ ڪيترو ست آهي. منهنجي نظر ۾ نقاد اها اک آهي جيڪا آئينو بڻجي تخليقڪار جي اڳيان بيهي ٿي رهي جنهن ۾ هو پنهنجي تخليق جي چهري جي ٻيهار سنوار ڪري سگهي ٿو، پر آئيني لاءِ اهو به شرط آهي ته ان کي به صاف شفاف هئڻ گهرجي، جيڪڏهن ان تي خود داغ هوندا ته اهو ڪنهن ٻئي کي ڪهڙو چٽو عڪس پسائڻ جي دعوى ڪري سگهي ٿو.

03/11/2014

خوشبوءِ هوائن ۾ وکري وئي - غلام مصطفيٰ سولنگي (Ghulam Mustafa Solangi)

خوشبوءِ هوائن ۾ وکري وئي
غلام مصطفيٰ سولنگي
۲۶ ڊسمبر هڪ تاريخ ئي ته آهي، پر ڇا ان تاريخ کي اسان پنهنجي ذهنن مان ٻاهرڪڍي سگهون ٿا؟ هر گز نه هيءَ تاريخ اسان جي ساهن ۾ رچيل وسيل آهي. هن تاريخ سان ڪا خوشي نه، پر هڪ اهڙو درد سلهاڙيل آهي جيڪو ”ڀڳي هڏ“ جيان روح کي سدائين پيو رهڙيندو رهندو. هيءَ اها نڀاڳي تاريخ آهي، جڏهن اردو شاعريءَ کي نوان گس ۽ پيچرا ڏيکاريندڙ سج صبح جو ئي لهي چڪو هيو. پروين شاڪر پنهنجي جوانيءَ ۾ زندگيءَ جي سفر کي اڻ پورو ڇڏي هڪ اهڙي واٽ تي وک رکي هئي، جتان موٽڻ ممڪن نه هوندو آهي. هوءَ هوا وانگر هئي. هوائن تي ڀلا ڪو زور هلندو آهي ڇا؟ سندن مرضي، جنهن پاسي چاهين، وڃي سگهن ٿيون.
فرانس جي نالي واري شاعر پال ورلين جي هڪ مشهور نظم جون پهريون سٽون ڪجهه هن ريت آهن:
هو منهنجي دل ۾ ڳوڙهن وانگر وهي ٿو،
۽ شهر تي بارش وانگر وسي ٿو.

صوفي حضرت غمدل فقير- هيمون ڪالاڻي (Hemo Kalani)

رمزون رند ئي پروڙين
هيمون ڪالاڻي
تصوف جي مالها جپڻ سنڌ جي خمير جي مرڪ آهي، سنڌ جي سر زمين جي آغوش ۾ جهڙيءَ ريت صوفي ازم پروان چڙهي سماجي سائنس جي طرز فڪر اختيار ڪري ذات جي خودشناسيءَ کان انسانن جي وجود کي ڪائنات جي محرڪ واري حيثيت ڏيارڻ واري غرض تائين جيڪو درس ڏيئي تدريس ۽ تبليغ ڪئي آهي، ان جو مثال نه ٻڌي فڪر توڙي جين مت ۽ ٻين مذهبن جي روشن خيال زاوين ۾ به نه ٿو ملي.

02/11/2014

علي! تون خاموش ڇو آهين؟! - اقبال هاليپوٽو (Iqbal Halepoto)

علي! تون خاموش ڇو آهين؟!
اقبال هاليپوٽو

ارسطوءَ چيو آهي ته ”شاعري فلسفي کان وڌيڪ ڳوڙهي ۽ پيچيده آهي، ۽ فلسفي کان وڌيڪ گهرائي رکندڙ اظهار جو طريقو آهي“. اهو ته خيال آهي ارسطوءَ جو، پر حقيقت جي نگاهه سان ڏسجي ته شاعري جيتري پيچيده ۽ ڳُوڙهي آهي اوتري وري سادي سلجهيل سُٽ جيان آهي، جيڪا ازخود روح جي گهراين تائين گهڻن الجهيل سُٽن کي سلجهائي به ويندي آهي، ۽ اها ئي هڪ شاعر جي خوبي هوندي آهي ته هو الجهيل شين کي ڪيترو سلجهائي ٿو سگهي. تڏهن ته شاعري هر محاذ تي رهبريءَ جي دعوى ڪندي رهي آهي جيڪا سچ به ثابت ٿي آهي. سماج جي ننڍن ننڍن مسئلن کان وٺي قومي بقا جي جنگن تائين شاعري ئي پنهنجي ڀرپور ڪردار سان اڳيان اڳيان هلندي آهي جنهن جي نتيجي ۾ ئي شاعر قومن جا نه رڳو ورثا قبول ڪيا ويندا آهن پر انهن کي اهو مقام به مهيا ٿيندو رهيو آهي جنهن تي قومون پنهنجي تاريخ ۾ هميشه ناز ڪنديون رهيون آهن. شاعري جيسين زنده هوندي آهي تيسين قومون پنهنجي بقا جي جنگ ڏاڍي جاندار انداز سان وڙهنديون رهنديون آهن. ائين اسان به پنهنجي قومي تاريخي ورثن سميت ان شاعري تي فخر ئي ڪندا رهيا آهيون جنهن جي طفيل اسان جا نسل پنهنجو ڪنڌ اوچو رکندا آيا آهن.