شاهه ڪريم جي شاعري - غلام نبي ڪيريو (Ghulam Nabi Keeryo)

سنڌي ٻولي جو اثاثو

شاهه ڪريم جي شاعري

غلام نبي ڪيريو

سنڌي ٻوليءَ جي عظيم لاکيڻي شاعر ۽ شاعرن جي سرتاج شاهه عبدالڪريم جي شاعري واري مجموعي بيان العارفين و تنبيه الغافلين جي سنڌيءَ ۾ ڪيل ترجمي باوجود سندس شاعريءَ جي سموري مجموعي کي چار صديون هڪ سال گذرڻ باوجود اڃا تائين آسان سنڌي ۾ نه آندو ويو آهي، نه وري ان بابت سنڌ سرڪار جي ثقافت، اوقاف ۽ ٻين تحقيقاتي ادارن ڪا تحقيق شروع ڪئي آهي، جنهن جي ڪري سنڌ جي هن عظيم شاعر جي شاعري اڄوڪي دور ۾ اڃا به سنڌي ۾ ڇپيل هجڻ باوجود اڻ لڀ بڻيل آهي.

ڪتاب ’شخص ۽ عڪس‘ تي هڪ نظر - الطاف جوکيو (Altaf Jokhyo)

خاڪن تي مبني ڪتاب

’شخص ۽ عڪس‘ تي هڪ نظر

الطاف جوکيو

هو منهنجو استاد آهي، استاد به اهڙو جنهن لاءِ يونان جي مشهور ڏاهي سقراط چيو ته ”ماءُ پيءُ اولاد کي آسمان کان زمين تي کڻي ايندا آهن ۽ وري استاد انهن جي تربيت ڪري هنن کي آسمان تائين رسائي ٿو.“

پروفيسر ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگھئي جو ڪتاب ’شخص ۽ عڪس‘ منهنجي نظر مان گذريو، جنهن بي ترتيبيءَ سان نظر مان ڪڍيو اٿم، ان ئي حالت ۾ هي ٻه اکر لکيا اٿم. ڪتاب جي شروعاتي صفحن ۾ ئي سقراط جي هن ڳالهه تي ڪافي دير سوچيندو رهيس، جيڪا هن پنهنجي ڪتاب ’معذرت‘ ۾ لکي آهي ته: ”جيڪو شخص به مون سان ملندو، انهيءَ جي همت افزائي ڪندس ۽ کيس ٻڌائيندس ته هيءَ ڳالهه سچ آهي. مان هن کان سوال ڪندس، هن جو جائزو وٺندس. هن جي اندر کي کوليندس ۽ جيڪڏهن مان ڏسندس ته هو نيڪ هجڻ جي دعوى ته ڪري ٿو، پر حقيقت ۾ هو نيڪ ناهي ته مان هن کي ملامت ڪندس.“

الطاف شيخ جي ڪتاب ”اي جرني ٽو ٿائلنڊ“ جو پيش لفظ - ارشاد عباسي (Irshad Abbasi)

نامور سفرنامه نويس الطاف شيخ جي ڪتاب

”اي جرني ٽو ٿائلنڊ“ جو پيش لفظ

ارشاد عباسي

الطاف شيخ جي ڪتاب لاءِ ٻه اکر لکڻ، منهنجي لاءِ وڏي رتبي جي ڳالهه آهي. سندس ليکڪ جي حيثيت ۾ تجربو ۽ منهنجي عمر، سندس زندگيءَ جا سفر ۽  منهنجي کوهه جي زندگي، سندس سنڌي ادب لاءِ خدمتون ۽ منهنجي ڪاهلي ... اهي سڀ جز مون کي ان قابل نٿا بڻائين ته مان هيڏي وڏي ليکڪ، جنهن سنڌي ادب ۾ سفرنامن جي کوٽ پوري ڪئي آهي، تي ادبي ٽيڪا ٽپڻي ڪيان. پر مان سندس ٿورائتو آهيان. الطاف مون کي نٽهڻ ننڊ مان ڌونڌاڙي اٿاريو آهي. منهنجي تخليقي قوت جيڪا سالن کان سنڍ ٿي وئي هئي، ان کي ڪروٽ موڙي اٿاريو آهي. ان بهاني شايد مان پنهنجو ڪم اڻپورو پورو ڪري سگهان.

الطاف جو ڪتاب ”اي جرني ٽو ٿائلنڊ“ مون سندس پياري ننڍڙي گهر ملاڪا (ملائيشيا) وڃي پڙهيو. پڙهڻ کان پوءِ کيس چيم ته ٻه اکر لکان؟

رخسانه پريت جي شخصيت ۽ شاعري - بخشل باغي (Bakhshal Baghi)

رخسانه پريت جي شخصيت ۽ شاعري

درد جي پنهنجي دلڪشي آهي

بخشل باغي

مون کي ياد ٿو اچي ته اهو سال 89 يا 90 جو هو جڏهن نوابشاھ ۾ پُراڻي ناڪي جي ڀرسان موجود ميدان تي جيئي سنڌ جو جلسو ٿي رھيو ھو، جنهن ۾ ھڪ ننڍڙي ڪارڪن جي حيثيت سان مان به شريڪ ٿيو ھُئس. جيئي سنڌ جي ان ڇوليون هڻندڙ جلسي ۾ هڪ عجيب و غريب اُتساھ جو ڀرپور احساس، ڪُهاڙيءَ وارن ڳاڙھن جھنڊن جي ڳاڙھاڻ ۾ ڪڪورجي ريٽو ٿي پيو ھو. وڏي آواز سان هلندڙ سرمد سنڌيءَ جي پُرجوش ۽ آفاقي آواز ۾ ڪُھاڙيءَ وارا ڳاڙھا جھنڊا، روح ۾ کڻندڙ انقلاب جي آرزو کي اڃا به پُختو بڻائي رهيا هئا. اُن روح کي جهنجهوڙيندڙ ماحول ۾ پروگرام هلندي هڪ خوبصورت ڇوڪري اسٽيج سيڪريٽريءَ جا فرائض سر انجام ڏيندي پنهنجي پُراعتماد آواز ۾ منهنجو نالو وٺي مون کي اسٽيج تي شعر پڙهڻ لاءِ سڏيو ۽ پوءِ مون ڏٺو ته هيءَ منهنجي پاڙيسري، خوبصورت شاعره ۽ قومي تحريڪ جي متحرڪ ڪارڪن رخسانه پريت آهي.

خالي بوتلون - رکيل مورائي (Rakhyal Morai)

عمر قاضيءَ جون پنن تي اوتيل

خالي بوتلون

رکيل مورائي (Rakhyal Morai)

بوتلون جڏهن کالي ٿينديون آهن، تڏهن انهن کي ڪاٻاڙيءَ وارا به مشڪل سان خريد ڪندا آهن. اهي گهرن ۾ رکڻ جو ته سوال ئي نه آهي. اهڙي صورتحال ۾ اسان جي دوست ۽ سنڌي ٻوليءَ جي خوبصورت انشائيه لکندڙ عمر قاضيءَ اهو ڪيئن سمجهيو ته سندس ڪتاب انهيءَ نالي سان ماڻهو خريد به ڪندا ۽ پڙهندا به !

ڪتاب پڙهڻ جو مون لئه سبب هيري ٺڪر جو اهو جملو آهي، جيڪو هن دهليءَ ۾ ويهي ڪنهن مضمون جو عنوان ڏنو آهي، ۽ لفظ استعمال ڪيو آهي. الٽ باسيون شايد هنن بوتلن کي ائين سمجهڻ جيڪي اچارجن کالي ٿيون پر آهن ڀريل.

سندري اتمچنداڻي - رکيل مورائي (Rakhyal Morai)

هولارام هنس جي هڪ ڀيٽا

سندري اتمچنداڻي

رکيل مورائي

سنڌي ٻوليءَ جي نهايت قداور ڪهاڻيڪار سندري اتمچنداڻي، سنڌي ادب ۾ اهڙو نالو آهي، جنهن جو من هند توڻي سنڌ جي ادب ۽ اديبن ۾ هڪجهڙو آهي، هن جي ادب ۽ شخصيت بابت تنقيدي توڻي تعريفي ڪيترو ئي لکيو ويو آهي. هن بابت ڪونج جو اهو پرچو يادگار آهي، جيڪو 2006ع ۾ ڪاڪي هري موٽواڻيءَ ڇپيو. ان کان پوءِ سندس ادب ۽ شخصيت بابت مڪمل ڪتاب ممبئيءَ ۾ رهندڙ اسان جي بزرگ اديب هولا رام هنس لکيو آهي.

مانجهئَ جي شاعريءَ جو تنقيدي جائزو - محمد ”مارو“ خشڪ (Muhammad Maroo Khushk)

محمد علي مانجهئَ جي شاعريءَ جو تنقيدي جائزو

محمد ”مارو“ خشڪ

اهو ڊاڪٽر محمد علي مانجهي جي شاعريءَ جي پهرين ڪتاب ”مڪلي ۽ مانجهي“ کان پوءِ هڪ ٻيو ڪتاب ”جهڙي سج ڪڪور“ پڻ ڇپجي چڪو آهي جيڪا خوشئَ جي ڳالهه آهي. هن ڪتاب ۾ نظم، وايون، دوها، گيت ۽ ٽيڙو شامل آهن جن جو مختصر جائزو پيش ڪجي ٿو:

چوندا آهن ته جنهن ڏک ۽ درد نه ڏٺا آهن، ان کي ڏکويل ماڻهن جي ارمانن ۽ اهنجن جو ڪهڙو پتو. هونءَ به ڏکن ۽ تڪليفن جي زمين مان ئي احساسن جا گل ٽڙندا آهن، جيڪي خوشبو ڏيندا آهن. مانجهئَ ماڻهن جي اڪثريت جي من ۾ جهاتي پاتي آهي، کيس نظر آيو آهي ته:

لڳــــــــي ٿـــــــــو ڳــــــاهه پيـــــو ڳاهجي من تــي،

اسان جي سوچ سنگــــن جـــان سَـــــٽي آهــــــي.

ايم ڪمل جي شاعريءَ ۾ شهر - مشتاق گبول (Mushtaq Gabol)

ايم ڪمل جي شاعريءَ ۾ شهر

مشتاق گبول

ايم ڪمل هندستان ۾ سنڌي ٻولي جو تمام وڏو شاعر ٿي گذريو آهي. ان جي شاعريءَ ۾ شهري زندگيءَ، شهري حالتون، شهري زندگيءَ جا مسئلا، شهري ماڻهن جون بيوسيون شاعراڻي ڪاريگري سان آرٽسٽڪ انداز ۾ ”آرٽ ۽ ڪرافٽنيس“ سان سمايل آهن. هندستان ۾ رهندي، اُن جي وڏن شهرن کي 80ع واري ڏهاڪي ايم ڪمل جنهن نموني بيان ڪيو آهي، اڄ به خاص ڪري هندستان ۽ پاڪستان جي وڏن شهرن جي ساڳي حالت آهي يا ائين چئون ته اڃا به ان جي ابتر حالت آهي ته غلط نه ٿيندو. شهري زندگي اپنائڻ ۽ شهر ۽ ان جي حالتن کي جيئن جو تيئن قبول ڪرڻ لاءِ ايم ڪمل چوي ٿو ته:

”گوڙ، گُهٽ، گند تي هِرو جلدي،

دوستو! شهر جا ٿيو جلدي.“

دل جي رکبي ته دل لڳي ٿيندي - دودو چانڊيو (Dodo Chandio)

رخسانه پريت جي شاعري

دل جي رکبي ته دل لڳي ٿيندي

دودو چانڊيو

يونيورسٽيون تعليم سان گڏ علم، ادب، ماڻهپي ۽ محبت جون نرسريون به هونديون آهن. يونيورسٽي جو زمانو هو، هي اُهو زمانو هو، جڏهن سنڌ جي يونيورسٽين، خاص طور ڄامشوري جي محبتي  شاعراڻي دنيا تي حليم باغيءَ جو قبضو برقرار هو، توڙي جو سنڌ يونيورسٽي جا شاگرد اياز، بخاري، آڪاش، منشي، سرويچ ۽ حسن درس جا گيت ڳائيندا هئا، پر هر شاگرد حليم باغي جا ڄامشوري بابت لکيل شعر تعويذ وانگي پاڻ سان سنڀالي رکندو هو. ان زماني ۾ سنڌي ڊپارٽمينٽ جي ڪاريڊور ۾ معمول مطابق چانهه پيئندي حليم باغي، حسن درس سميت ڪجهه سينيئر شاعرن کي اسان يونيورسٽي جا شاگرد ۽ شاگردياڻيون پنهنجا شعر ٻڌائي رهيا هئاسين، ته نوابشاهه سان تعلق رکندڙ هڪڙي ڇوڪري پنهنجي پرس مان پنو ڪڍي رخسانه پريت جو هڪ شعر پڙهيو. ان شعر جا ٻول هئا:

سوچيم سيني اندر پٿر رکجي،

دل جي رکبي ته دل لڳي ٿيندي.